DE KINDERSPELEN ***

Marc Pairon , Stichting Charles Catteau, 235 blz., ? 14,50.

Het is oudejaarsavond. Paboel en zijn demente, stervende vrouw Droezel zitten eenzaam in hun huis in het centrum van Antwerpen. Hoeveel kinderen ze hebben, weten ze eigenlijk zelf niet zo goed meer, maar het zijn er alleszins veel, al komt er nog zelden eentje over de vloer. Paboel vult zijn dagen met een hopeloos gevecht tegen Droezels vergeetachtigheid waarbij hij haar hele reeksen nutteloze kennis laat opdreunen, zoals de temperaturen overal ter wereld op een bepaalde dag in het verleden, of de cijfercodes van de Zwitserse bankkluizen van de grootste dictators van de 20e eeuw. Maar vandaag is het oudejaarsavond en overdenkt Paboel zijn leven.

In grote mate werd dit bepaald door een foto die hij als kind ontdekte, de foto van een fantastisch, groot en gelukkig gezin dat in Wenen woonde, in het Kunsthistorisches Museum. Alle kinderen speelden spelletjes: haasje-over, blindemannetje, bikkelen, zeteltje en ga zo maar door. Een kind zat zelfs met een stokje in een hoop stront te roeren. Maar Paboel mocht dat niet, want hij was geen kind van de heer Bruegel en zijn lieve vrouw, maar wel van zijn egocentrische moeder die een oogje dichtkneep wanneer zijn stiefvader hem misbruikte. De familie Bruegel werd zijn virtuele thuis.

Pairon hanteert een eigenzinnige stijl, vol aforismen en spreuken, die je aanvankelijk helemaal van je à propos brengt en doet denken aan een naïeve Peter Verhelst die de smalle grens tussen kunst en kitsch bewandelt. Het boek krijgt daardoor iets sprookjesachtigs, maar verbergt onder deze make-up een ontstellend en jammer genoeg herkenbaar verhaal over sociale verwaarlozing in een verhardende samenleving. Toch maakt Pairon er geen grafrede van. Droezels strijd tegen dementie wordt beschreven in al zijn tragikomische verschijningsvormen. En wat te denken van Paboels levensfilosofie waar Diogenes nog een puntje aan had kunnen zuigen? 'De waardevolste ingrediënten van het leven kosten niets en desnoods kun je die inruilen voor twee keer niets.'

MARNIX VERPLANCKE ■

Hide text

Het is bijzonder moeilijk om precies vast te leggen wat De kinderspelen van Marc Pairon is. Is het een roman of een parabel, een modern sprookje of een verzameling spreuken, een alternatieve ontstaansmythe misschien, of een lange poëtische schets van het mentale verval van een eenzame sterveling? Of is het zelfs alles ineen?
Vertrekkend van een ekphrasis van Bruegels schilderij Kinderspelen beschrijft Pairon de dementie van de zogenaamde stammoeder Droezel en de vertederende, maar ook uiterst naïeve manier waarop haar liefhebbende echtgenoot Paboel daarmee omgaat. De kinderspelen is bovendien een filosofische mijmering over het verloren gegane simpele, goede leven op het platteland, waarbij kastanjebomen de doodgeboren kinderen van het gezin symboliseren en door hun vruchten de welstand van de overlevenden verzekeren. Paboel onderhoudt zijn gezin immers door ruilhandel; hij trekt er met een appel of kastanjebereiding op uit en door allerhande ruiloperaties komt hij op de proppen met een paardenkar, vier trekpaarden, een aantal akkers en uiteindelijk een leegstaand bejaardentehuis waar het grote gezin kan wonen.
Het is geen toeval dat Pairon zijn hoofdpersonages tijdens de levensbloei van het gezin in een bejaardentehuis laat wonen, om ze dan bij hun eigen lichamelijke en geestelijke achteruitgang naar de anonieme havenstad te verhuizen. In een oude patriciërswoning takelt het paar langzaam maar zeker helemaal af. Paboel wil het mentale verval van zijn vrouw niet aanvaarden en verzint allerlei geheugenspelletjes om zijn dementerende echtgenote uit haar neerwaartse spiraal te halen. Als ze dan uiteindelijk op een zekere nieuwjaarsnacht toch overlijdt, balsemt haar oudste zoon haar om zijn vader de pijn van het overlijden te besparen. Kort daarna echter sterft ook Paboel.
Het verhaal van een man die gelooft dat Bruegel nog leeft en met zijn gezin van eeuwig spelende kinderen ergens in de buurt van Wenen woont, en zich bovendien aan die voorstelling van een goed leven spiegelt; het lijkt een dans op het slappe koord, maar Pairon is er zonder twijfel in geslaagd een mooi boek af te leveren. De auteur merkt terecht op dat op het schilderij van Bruegel de kinderen verdacht veel op miniatuurvolwassenen lijken. Bijna als een echo daarvan, of eerder als een tegenstelling, gedraagt de volwassen ‘stamvader’ Paboel zich als een naïef kind dat zich verliest in ruilspelletjes en de utopie van een alternatieve levenswijze. Hoewel hun utopie langzaam afbrokkelt, blijft het echtpaar zich ook in de stad vastklampen aan hun rurale idylle en zijn ze vermoedelijk in hun eigen wereld ook gelukkig. Pairon legt Paboel een definitie van Utopia in de mond: ‘De heilstaat […] waar alles volkomen is, iedereen volmaakt gelukkig is.’ [Jeroen Vermeulen] Hide text

Romandebuut van de Vlaamse schrijver (1959) verschenen ter gelegenheid van de Rechten van het Kind. Het is een sprookjesachtig verhaal. De stamvader (Paboel) en –moeder (Droezel) van de Spelende Kinderen proberen te overleven in de stad, nu ze oud zijn en vervreemd van de maatschappij. Droezel is dementerend en Paboel probeert haar op te monteren met foto’s van de kinderen en ziet tegen beter weten in verbetering. De kinderen hebben het opgegeven hem uit te leggen dat het zo niet kan. Op Nieuwjaarsdag sterft zij, maar hij beseft het niet. De oudste kinderen houden het geheim en bedenken een plan. Een jaar later sterft ook hij en zoals beloofd worden ze beiden in een kist begraven. Vierentwintig hoofdstukken, elk beginnend met een filosofische uitspraak; verder met brieven aan Pieter Bruegel, de inspiratiebron voor Paboel en zijn Spelende Kinderen. Als in een droomwereld zijn de gedachten niet consistent. Wat overblijft is een terugblik op een harmonieus gezinsleven dat berustte op de factor liefde. Een ongrijpbaar boek, zoals elke droom, zoals het leven. Het taalgebruik is meer afgestemd op liefhebbers van taal dan van een verhaal. Kleine druk. Hide text