ROMAN - "Als ik nu een roman zou beginnen, zou ik het niet zo idioot ambitieus aanpakken', zo schrijft Hilary Mantel aan haar lezers in Een veiliger oord. Het werk over de Franse Revolutie is de eerste roman die ze ooit schreef, en die dit jaar, veertig jaar nadat ze eraan begon, in drie hapklare brokken aan het Nederlandstalige publiek wordt voorgeschoteld.

Ambitieus is een woord dat de bijna 62-jarige Mantel allerminst vreemd is. Geef andere auteurs een flinke portie historische feiten en ze zetten het op een lopen, Mantel daarentegen staat diezelfde feiten met open armen op te wachten. Dat die warme ontvangst loont bewijzen de Man Booker Prizes die ze ontving voor Wolf Hall (2009) en Het boek Henry (2012), haar twee meest recente historische romans, en de eerste delen van een trilogie die zich afspeelt in het Tudortijdperk.

Dat ze ook als jonge twintiger niet vies was van wat geschiedenis, getuigen de bijna 900 pagina's over de Franse Revolutie die dit jaar vertaald als Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap verschijnen. In Vrijheid, het eerste deel, schetst ze de aanloop naar de Revolutie en de achtergrond van haar drie hoofdrolspelers: Georges-Jacques Danton, Camille Desmoulins en Maximilien de Robespierre. In haar voorwoord geeft de Britse aan dat ze nu allicht geen drie mannen uit de middenklasse had gekozen maar dat ze als romanschrijver nu eenmaal "één gezicht moet kiezen, de eigenaar ervan identificeren en die mens volgen tot achter de voordeur".

Opruier en stotteraar

Dat laatste doet ze met volle goesting. In haar handen wordt Camille Desmoulins meer dan degene die op 12 juli 1789 het volk opruide: hij blijkt ook een gevoelige ziel die bevestiging zoekt bij zijn vader, een womanizer pur sang en een stotteraar die alleen een massa vlot weet toe te spreken. Ook haar andere twee hoofdfiguren volgt ze vanaf de wieg, langs bijeenkomsten en nachtelijke ontmoetingen tot aan de Bastille, al is het duidelijk dat ze verhalenleverancier Desmoulins verkiest boven de iets minder sensationele Danton en de Robespierre.

Naast deze drie is er uiteraard - het is een historische roman - een hele rits nevenpersonages, onder hen ook de vrouwen, die Mantel vóór het boek in 1992 voor het eerst in het Engels verscheen nog wat extra aandacht toeschreef. Echt uit de verf komen ze evenwel nog steeds niet, en vaak verbreken de stukken over de romantic interests van de fameuze drie de lijn van het verhaal.

Losse flodders

Die lijn is overigens wel vaker ver te zoeken. Het gevoel dat je als lezer pagina's hebt overgeslagen is te frequent: bepaalde paragrafen lezen als losse flodders en Mantel verandert vaker van vertelstandpunt en van tijd dan Camille van lief (en dat is vaak). Waar ze wél al flarden laat zien van de schrijver die ze zal worden, is in de passie waarmee ze schrijft.

Want ook hier doet ze het: iets wat iedereen al van mijlenver ziet aankomen alle kwaliteiten van een cliffhanger meegeven, alsof zij de bestorming van de Bastille heeft uitgevonden. De Robespierre zei het zelf al: "Geschiedenis is fictie." En Mantel de ideale stroomgeleider, zij het hier nog een in wording.

Hilary Mantel, Een veiliger oord. Deel 1: Vrijheid, Signatuur, 271 p., 19,95 euro.

Vertaald door Ine Willems.

SOFIE DE SMYTER ■

Masquer le texte

Dit is niet het eerste boek dat Hilary Mantel publiceerde, wel het eerste dat ze schreef. Beginnen met een 900 pagina's tellende roman over de Franse revolutie: het laat zien dat de schrijfster altijd ambitieus is geweest. Bij het lezen vanEen veiliger oord merk je dat de schrijfster vanWolf Hall enHet boek Henry zich net zo diep heeft ingegraven in de Franse achttiende eeuw als in het Tudortijdperk. In de inleiding vertelt Mantel dat ze er destijds voor koos om het verhaal te vertellen vanuit drie mannen uit de middenklasse en ze voegt eraan toe: 'Die keuze lijkt nu moeilijker te rechtvaardigen.' De allerarmsten, zij die vechten om een stuk beschimmeld brood, krijgen geen stem. Tenminste, die krijgen ze niet in het eerste deel van dit boek dat nu in het Nederlands verschijnt en de ondertitelVrijheid meekrijgt. In het Engels verscheenA place of greater safety in 1992 als één boek; Mantels Nederlandse uitgever maakt er, in de geest van de Cromwell-boeken, een trilogie van.

Onderkoeld en messcherp

Mantel beweegt soepel tussen de drie huishoudens van haar aanstaande revolutionairen. Daarnaast zijn er scènes aan het hof, in vergaderzalen, cafés.

Camille Desmoulins is het meest intrigerende personage, en ook het meest rusteloze. Geboren in Guise, in een huis waar 'de zwavelige lucht van ophanden zijnde familieruzies' hangt, groeit Desmoulins op als het zorgenkind van zijn vader die het gevoel heeft dat zijn baby hem 'nogal koeltjes opneemt'. Desmoulins wordt later een van de kopstukken van de Cordeliers, de radicaal linkse revolutionairen.

Mantel begint het verhaal van haar twee andere revolutionairen ook bij hun eerste adem. Georges Danton, later ook een prominente Cordelier, heeft wrede littekens in zijn gezicht, dat werd opengehaald door de hoorns van een stier. De doodskist stond al klaar in de schuur, maar de jongen kwam er bovenop.

In Arras is Maximilien de Robes-pierre de liefdesbaby van zijn nog ongehuwde ouders. Zijn moeder sterft vroeg, zijn vader laat het gezin in de steek. Robespierre is tenger en iel, maakt geen vrienden op het Louis-Le-Grand, de Parijse kostschool waar ook Desmoulins en Danton zitten.

In de openingshoofdstukken is Mantel veel meer de vertellende, samenvattende auteur dan inWolf Hall. Je leest zinnen als 'In 1768 dook François de Robespierre na een afwezigheid van twee jaar op in Arras.' Toch vind je op elke bladzijde frasen waarvan je denkt: typisch Mantel. Deze bijvoorbeeld: 'Wanneer ze sprak, waren haar woorden net klauwtjes die zich vastzetten.' Dit zou niet misstaan in een beschrijving van iemand uit de entourage van Henry VIII.

De onderkoelde observaties, de messcherpe stijl, het zit er allemaal in, en toch is er een gigantisch verschil met de Tudor-trilogie, een verschil dat Mantel aanstipt in haar inleiding. Haar hoofdpersonages zijn vol hoop, ze kijken uit naar een nieuwe wereldorde. 'Ik zou niet meer kunnen schrijven, niet meer in mezelf kunnen voelen, wat die jonge mensen voelden', aldus Mantel. Cromwells motieven zijn obscuurder, meer gelaagd en, het dient gezegd, intrigerender dan die van de vrijheidsstrijders.

De grillen van Marie-Antoinette

De manier waarop Mantel in- en uitzoomt, maakt indruk. Net als Joke van Leeuwen in de met de AKO Literatuurprijs bekroonde romanFeest van het begin laat ze haar blik glijden over de Parijse straten, piept ze binnen bij grafdelvers, bakkers en cafébazen. Anders dan Van Leeuwen streeft Mantel naar een zekere volledigheid. Daarbij klinkt ze soms als een kroniekschrijver die het ontslag van alle ministers van financiën te boek stelt, elk opstootje. Ze schrijft over een koning die 'hoopte fouten te vermijden door geen beslissingen te nemen', klinkt heerlijk ironisch over de jurken en grillen van Marie-Antoinette.

Het is niet allemaal even nieuw voor de lezer. Wat Mantel vooral toevoegt, is de intensiteit van de beleving. Ze laat je proeven hoe het was om in Parijs te zijn in die jaren dat de ontevredenheid groeide, tot er geen houden meer aan was. Veel van de gesprekken vinden binnenskamers plaats, want Mantel is geïnteresseerd in macht en allianties, hoe ze muteren, vorm krijgen. Net als in haar andere werk is ze steengoed in de beschrijving van ziekte en dood. Haar ironie, zo vitaal en essentieel in de Cromwell-trilogie, is hier ook onmiskenbaar aanwezig. En daar wringt het wel eens. De sardonische toon en ironie passen uitstekend voor de beschrijvingen van het hof, van aanstellerige graven en decadente prinsen. Ze passen minder bij Robespierre, van wie de kostschoolleraren zeggen dat hij altijd de waarheid spreekt. Robespierre blijft schimmig, is hier nog niet in zijn rol gegroeid. Qua psychologische diepgang kan hij absoluut niet tippen aan Mantels Thomas Cromwell.

Een veiliger oord is daarom sterk, maar niet zo briljant als Wolf Hall. Deel één, overigens uitstekend vertaald, eindigt met de bestorming van de Bastille.

HILARY MANTEL

Een veiliger oord. Deel 1: vrijheid.

Vertaald door Ine Willems, Signatuur, 272 blz., 19,95 ? (e-boek 14,99 ?). Oorspronkelijke titel: 'A place of greater safety'.

De auteur: Gelauwerde en geridderde Britse schrijfster, onder meer van de Cromwell-romansWolf Hall enHet boek Henry.

Het boek: de eerste schijf van Mantels eerste historische roman uit 1992, over de Franse revolutie.

ONS OORDEEL: intens en op-en-top Mantel.

¨¨¨¨è

Kathy Mathys ■

Masquer le texte

EEN VEILIGER OORD - DEEL 1: VRIJHEID ****

Hilary Mantel , Signatuur, 272 blz., ?19,95.

Hun koppen zullen later gretig rollen, maar in het begin van Een veiliger oord zitten de hoofden van Robespierre, Danton and Desmoulins nog stevig op hun kinderlijfje. De drie jongens komen uit de provincie en zijn gedoemd om net zo kleurloos op te groeien als hun voorvaderen. Tot de revolutie in een doodziek Frankrijk voor hen een wereld opent waarin ze hun ego en ambitie kunnen botvieren. Voor een paar jaar toch.

Een veiliger oord is géén recente roman van Hilary Mantel. Ze begon eraan in 1974 en publiceerde het volledige boek in 1992 (de vertaling van de twee volgende delen volgt dit jaar nog). Mantel bewijst dat ze al lang voor Wolf Hall (2009) adembenemende historische romans schreef op basis van brieven, dagboeken én haar speelse, schitterende verbeelding. Mantel verleidt je met briljante eigentijdse dialogen, venijnige humor en historische én fictieve personages die hartstochtelijk hun stempel op de Franse Revolutie hebben gedrukt. Misschien is ze te ambitieus in wat ze wil vertellen, maar Een veiliger oord is een feest om te lezen.

(J.S.) ■

Masquer le texte

Hilary Mantel won tweemaal de Booker Prize met haar romans 'Wolf Hall' en 'Het Boek Henry'. Nog voor de publicatie van deel 3 verschijnt nu de Nederlandse vertaling van haar eerste boek, dat wordt uitgebracht in drie delen. 'Vrijheid' is het eerste deel van de trilogie 'Een veiliger oord', waarin de auteur het ontstaan van de Franse Revolutie beschrijft aan de hand van de levensloop van drie revolutionairen. Desmoulins, Danton en Robespierre groeien op in een wereld waar structurele hongersnoden in contrast staan met de spilzucht van de koninklijke familie en waar elke maatschappelijke hervorming wordt gedwarsboomd door de adel. Onder de middenklasse ontstaat de drang naar gelijke rechten, het volk wordt onrustig. De hoofdpersonen maken carrière en krijgen gaandeweg het besef dat het systeem op instorten staat en dat zij daarin een rol hebben te vervullen. 'Vrijheid' eindigt vlak voor de bestorming van de Bastille. De psychologiserende stijl, waarin Mantel de gedachten en gevoelens van haar hoofdpersonen volgt, is -zij het in mindere mate- al herkenbaar. Literaire, historische en psychologische roman, die door de vele personages wel wat inzet vergt van de lezer. Een lijst met 'Wie-is-wie' staat achterin. Normale druk. Masquer le texte